ภาพประกอบข่าวก่อนปี 2547 อัมพวา ไม่ต่างจากหมู่บ้านชายคลองเงียบๆ ตกค่ำก็มีแต่หิ่งห้อยที่ส่องแสงกันคึกคัก ส่วนชาวบ้านร้านถิ่นพากันปิดประตูเปิดทีวีดูละครดูข่าวก่อนเข้านอน
"เรือหายไป คนในพื้นที่ก็หายไปกว่าครึ่ง เทศบาลจึงได้เริ่มรื้อฟื้นเศรษฐกิจระดับชุมชน มองจุดขายด้านการท่องเที่ยวให้อัมพวาเป็นที่รู้จัก โดยเปิดตลาดน้ำยามเย็น เพื่อชุบชีวิตชุมชนสองฝั่งคลองขึ้นมาอีกที" ร้อยโทพัชโรดม อุนสุวรรณ นายกเทศมนตรีเทศบาลตำบลอัมพวา เล่าความหลัง
ภาพของตลาดอัมพวาในยุคบุกเบิก ปี 2547 ออกมาในรูปของชาวบ้าน 200 กว่ารายนำสินค้าแปรรูปที่ผลิตได้จากครัวเรือนออกมาขาย 90 เปอร์เซ็นต์ เป็นคนในพื้นที่ อาชีพเดิมทำสวนผลไม้ รายได้จากผลหมากรากไม้พายเรือมาขายที่ตลาดน้ำเป็นทุนรอนเสริมให้กับครอบครัว
เพียงไม่นาน อัมพวา ตลาดน้ำตามแบบฉบับตลาดน้ำดำเนินสะดวกถูกบอกกล่าวกันปากต่อปาก แทบจะไม่มีรายการทีวีวาไรตี้รายการไหนไม่เคยมาถ่ายทำสารคดี เหมือนยิ่งตียิ่งดัง วันเสาร์-อาทิตย์ คนแห่ขับรถมาเที่ยวกันตั้งแต่เช้าเดินกันให้ขวักไขว่ หรือพูดให้ถูกก็คือ แทบจะไหลไปตามกระแสคลื่นมนุษย์ และสนุกกับการซื้อหาของกินกัน 'ไม่ขาดปาก' จริงๆ
ภาพตลาดน้ำอัมพวาต่างจากวันก่อน ไม่ได้มีแค่ผลไม้จากสวน แต่ยังมีอาหารสำเร็จรูปพร้อมรับประทานกันริมท่าน้ำ และห่อกลับบ้านจนเกิด 'อองเธอเพอนัวร์ชาวบ้าน' และสร้างอาชีพใหม่ให้กับหลายครอบครัว
ป้าสำเนียง ดีสวาสดิ์ เจ้าของผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มน้ำดอกไม้ ตราสำเนียง เป็นหนึ่งในเจ้าของกิจการที่เริ่มต้นเปิดหน้าร้านขายน้ำดื่มบรรจุขวดที่ตลาดอัมพวาตามคำชวนของนายกเทศบาล เธอจับธุรกิจขายน้ำลูกสำรองที่เธอถนัด ด้วยความเป็นคนช่างคิด ช่างทดลอง สูตรผสมน้ำลูกสำรองของเธอจึงมีรสชาติอร่อยไม่เหมือนใคร
งานวิจัยจากอาจารย์ราชภัฏบ้านสมเด็จพบว่าดอกไม้ในท้องถิ่น 5 ชนิด สามารถต้านอนุมูลอิสระ ดีกว่าชาเขียวญี่ปุ่นหลายเท่าตัว จุดประกายให้ป้าสำเนียงต่อยอดผลิตเป็นน้ำดอกไม้เพิ่มเติมจากน้ำลูกสำรอง
สุดท้ายลูกสำรองของป้าเป็นอันต้องหลีกทางให้กับน้ำดอกไม้ ภายใต้แบรนด์เดียวกันที่ใครไปใครมาอัมพวาต้องขอแวะชิม จนทำกำไรเป็นกอบเป็นกำจากธุรกิจขายน้ำดอกไม้ในราคาเพียงขวดละ 10 บาท
“อากาศร้อน นักท่องเที่ยวมองหาน้ำดื่ม และยิ่งเป็นน้ำเพื่อสุขภาพ หวานแต่ทานแล้วไม่อ้วน ยิ่งขายดี ทำให้ขายดี" แม่ค้าชาวบ้านผู้หาญกล้าท้าแข่งกับน้ำอัดลม ภูมิใจ
ผลวิจัยบอกว่าน้ำดอกไม้ เช่น ดอกเข็มแดง ดอกอัญชัน ดอกบัว ดอกกุหลาบ และดาหลา มีฤทธิ์ต้านโรคหัวใจ พาร์กินสัน และต้านโรคมะเร็ง และถ้าดื่มเป็นประจำจะไม่มีสารก่อมะเร็งตกค้าง ป้าสำเนียงจึงเอามาต่อยอดด้วยหัวคิดตัวเองจนกลายเป็นค็อกเทลน้ำดอกไม้นานาพรรณ
“ตอนแรกไม่คิดว่าดาหลาจะเอามาทำเป็นน้ำพันซ์ได้ เขาเป็นพืชที่มีความเผ็ดฉุนรุนแรง แต่พอนำมาปรับปรุงสูตรแล้ว น้ำดาหลาบรรจุขวดที่ได้กลับมารสชาติอร่อย ใครดื่มก็ติดใจ”
ด้วยความแปลกใหม่ทำให้น้ำดอกไม้ได้รับความสนใจ จนผลิตแทบไม่ทัน และเมื่อผลิตในปริมาณมากปัญหาที่ตามมาก็คือ จะทำอย่างไรให้ได้น้ำผลไม้ที่มีคุณภาพ เก็บไว้ได้นาน คงรสชาติและระดับความหวานคงที่ เรื่องนี้จำเป็นต้องใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วย
“น้ำดอกไม้เก็บได้ไม่นานหรอก ต้องทำไปขายไป ตอนแรกเราไม่รู้ว่าการทำพาสเจอร์ไรซ์คืออะไร แต่เมื่อเรียนรู้เทคโนโลยีเพียงเล็กน้อย ก็สามารถทำได้เอง โดยปรับปรุงการผลิตเพียงเล็กน้อย เก็บน้ำดอกไม้ได้นานขึ้น 7วัน เรายังมีเครื่องวัดความหวานด้วยนะ รสชาติก็แม่นยำขึ้นถ้าไม่มีงานวิจัย ก็ไม่กล้าทำ”
ป้าสำเนียงคนสวยบอกอย่างมั่นใจว่า ถ้ามีงานวิจัยยืนยันถึงประโยชน์ของดอกไม้ชนิดอื่น ก็พร้อมที่จะนำไปปรับปรุงสูตรผลิตเป็นน้ำดอกไม้หลากชนิด จำหน่ายอย่างแน่นอน สำหรับอนาคตของน้ำดอกไม้ภายใต้แบรนด์สำเนียง กำลังอยู่ระหว่างขอตราจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.) รับรองคุณภาพ เพิ่มความมั่นใจให้กับผู้บริโภคมากขึ้น
ซีเรียลถอยไป ข้าวแต๋นมาแล้ว
จาก ดาหลา ไม้ดอกที่ปลูกขึ้นตามร่องสวนอัมพวา ดอกไม้ที่เคยมีค่าเพียงเครื่องมือป้องกันตลิ่งพัง ตอนนี้กลายเป็นดอกไม้เศรษฐกิจที่มีราคาค่างวดมากขึ้นเป็นเท่าตัว ไม่ต่างจากข้าวแต๋น ซุปเปอร์คาราเมล ของฝากยอดนิยมของนักท่องเที่ยวตลาดน้ำอัมพวา
“ข้าวแต๋น หรือขนมนางเล็ด เป็นของฝากที่หาได้ทั่วไปแต่ถ้าจะขายได้ ต้องมีความแตกต่าง” ศุภชาติ เจียมศิวานนท์ หรือ ลุงแว่น เล่าพร้อมหักข้าวแต๋นหน้าธัญพืชเข้าปาก
ข้าวแต๋น หน้าธัญพืช เป็นหนึ่งในข้าวแต๋น ทั้ง 8 รสชาติ ที่คิดค้นโดยลุงแว่น อดีตนักบัญชีธนาคาร ที่ผันตัวมาเปิดธุรกิจเล็กๆ ที่บ้านเกิด
ลุงแว่น เน้นขายข้าวแต๋น ด้วยลีลาการเชื้อเชิญลูกค้าใช้ลองชิมข้าวแต๋นสารพัดเครื่องโรยหน้า ทั้งธัญพืช เม็ดแตง ถั่ว งา หมูหยอง ปลาหมึกกรอบ แถมยังย้ำว่าข้าวแต๋นของแท้ของลุงแว่นต้อง “เอ็กซ์ตร้าคาราเมล น้ำตาลเต็มแผ่น แน่นปั๊ก หวานพิเศษ”
ลุงแว่น บอกว่า กว่าจะได้เป็นข้าวแต๋นที่ขายดีอย่างวันนี้ ไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะต้องเลือกวัตถุดิบอย่างดี ไม่ว่าจะเป็นข้าวจะต้องเลือกที่ทอดแล้วไม่อมน้ำมัน น้ำตาลมะพร้าวที่นำมาใช้ทำคาราเมลโรยหน้า จะต้องเป็นน้ำตาลเหนียวหวาน
จุดเด่นที่ทำให้ข้าวแต๋นของลุงแว่นไม่เหมือนใครคือใช้น้ำตาลมะพร้าว ทำคาราเมลโรยหน้า แทนน้ำตาลอ้อย ทอดด้วยข้าวเหนียวพันธุ์ กข 6 ที่ได้รับการยืนยันจากนักวิจัยแล้วว่า ไม่อมน้ำมันเวลาทอด ช่วยให้เก็บรักษาได้นานกว่า 2 อาทิตย์ ทำให้ข้าวแต๋น ซุปเปอร์คาราเมล ของลุงแว่นในวันนี้ รสชาติเลื่องชื่อจนกลายเป็นแบรนด์อันดับต้นๆ ที่นักท่องเที่ยวถามหา
“ได้อาจารย์จากศิลปากรมาให้คำปรึกษา เลือกวัตถุดิบ และพัฒนากระบวนการผลิตข้าวแต๋น จากเดิมที่อาศัยประสบการณ์เป็นหลัก ตอนนี้สามารถผลิตข้าวแต๋นที่เก็บไว้ได้นาน สามารถผลิตได้ในปริมาณมาก รายได้กว่า 1 หมื่นบาทต่อวัน”
อย่างไรก็ตามลุงแว่นยังคงมองหางานวิจัยที่จะเข้ามาช่วยลบจุดอ่อนที่มีอยู่ให้หมดไป โดยโจทย์ที่เขาสนใจคือทำอย่างไรให้เวลาทอดไม่มีควันน้ำมันไปรบกวนเพื่อนบ้านซึ่งอยู่ระหว่างปรึกษากับผู้เชี่ยวชาญ ลุงมองว่าการสร้างงานจากข้าวแต๋นของเขาจะต้องไม่รบกวนชุมชน
“เทคโนโลยีบางอย่างไม่ได้ซ้ำซ้อน เพียงแต่รู้จักหยิบมาใช้ สร้างความแข็งแกร่งให้กับชุมชน เมื่อชาวบ้านมีความรู้ สามารถช่วยเหลือตัวเองได้อย่างเข้มแข็ง ก็จะสามารถแข่งขันกับร้านสะดวกซื้อได้” นายกเทศมนตรีเทศบาลตำบลอัมพวา เสริม
ร้อยโทพัชโรดมอยากเห็นภาพอัมพวาเป็นโมเดลตัวอย่างของการทำงานในระดับรากหญ้า ผลิตสินค้าที่ได้มาตรฐาน เป็นที่ยอมรับ โดยไม่จำกัดว่าเป็นอาหารพื้นบ้านทั่วไป ถ้าหากลองใส่ไอเดียลงไป เมนูบ้านๆ แค่ไหน ก็เจ๋งได้
รศ.ดร.สมชาย ฉัตรรัตนา ผู้อำนวยการโครงการสนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีของอุตสาหกรรมไทย (ITAP) พูดถึงหนึ่งในภารกิจสำคัญของหน่วยงานคือ การยกระดับอุตสาหกรรมไทย ตั้งแต่เอสเอ็มอียันอุตสาหกรรมไฮเทค
“นี่เป็นครั้งแรกที่เริ่มทำงานร่วมกับชุมชน หลังจากวิกฤตเศรษฐกิจทั่วโลกที่ส่งผลกระทบถึงกับต้องปิดบริษัท พนักงานออฟฟิศมีแนวโน้มย้ายถิ่นฐานจากเมืองกลับสู่ชุมชนมากขึ้น อัมพวาเป็นหนึ่งในโครงการที่เรามองว่ามีความเป็นไปได้ในหลายด้าน โดยเฉพาะการนำเทคโนโลยีเข้าไปจับ เพื่อสร้างรายได้ให้กับชุมชน”
วิถีชีวิตที่เปลี่ยนไป คนรุ่นใหม่ไม่ได้ใช้ชีวิตอยู่กับการเกษตรและประมง แต่จุดเด่นของอัมพวายังคงอยู่ โดยเฉพาะอาหารการกิน นอกเหนือจากภาพลักษณ์ที่ทำให้นักท่องเที่ยวรู้จักอัมพวา ไม่ว่าจะโฮมสเตย์ นั่งเรือชมหิ่งห้อย หรือแม้กระทั่งดอนหอยหลอดที่เคยเลื่องชื่อ
สินค้าอาหารยังคงแข่งขันได้ ในมุมมองของ ศ.ดร.ชัชนาถ เทพธรานนท์ ผู้อำนวยการศูนย์บริหารจัดการเทคโนโลยี (ทีเอ็มซี) ที่บอกว่า เทคโนโลยีสามารถช่วยเสริม ในส่วนของการผลิตสินค้าที่ได้มาตรฐาน อาหารปลอดภัย ผลิตสินค้าที่มีความหลากหลาย สร้างมูลค่าเพิ่ม และเป็นทางเลือกให้กับผู้บริโภค
"ไอเทปมีหน้าที่หาผู้เชี่ยวชาญ เพื่อแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นจริง โดยดึงเอาความสามารถของนักวิชาการในมหาวิทยาลัยที่อยู่ในท้องถิ่น มาร่วมขบคิดวิธีการแก้ปัญหา"
สำหรับชุมชนอัมพวาได้รับความร่วมมือจากมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา และมหาวิทยาลัยศิลปากร ในจังหวัดนครปฐม
“งานวิจัยที่ลงไปสู่ชุมชนและเริ่มทำได้ทันทีจึงเน้นไปที่เทคโนโลยีที่ไม่มีความสลับซับซ้อน ทำได้ง่าย ไม่ต้องใช้เงินลงทุนสูง และที่สำคัญ เหมาะสมกับชุมชนมากที่สุด เช่น การพาสเจอร์ไรซ์ถนอมอาหาร รวมถึงปรับปรุงกระบวนการผลิตที่ควบคุมความสะอาดและปลอดภัยเป็นหลัก”
แต่ในมุมมองของนักวิจัย ตลาดน้ำอัมพวายังมีโจทย์อีกหลายข้อที่น่าสนใจ นอกเหนือจากการแปรรูปผลิตภัณฑ์อาหาร เช่น การพัฒนาเรือชมหิ่งห้อยให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและชุมชน เรือมอเตอร์ไฟฟ้า ช่วยลดมลพิษทางเสียงและควันพิษ ก็เป็นอีกทางเลือกที่น่าสนใจ แต่ต้องลงทุนสูง
ตบมือข้างเดียวไม่ดัง
มุมมองของผู้นำนวัตกรรมเข้าไปสู่ชุมชนมองว่าความร่วมมือจะประสบความสำเร็จได้ 50 เปอร์เซ็นต์ ขึ้นอยู่กับความร่วมมือของผู้ประกอบการในชุมชน ซึ่งเริ่มให้ความสนใจกับการนำเทคโนโลยีเข้ามาช่วยพัฒนาธุรกิจมากขึ้น เช่น ทายาทรุ่นที่ 3 ของธุรกิจกาแฟโบราณ กว่า 60 ปี ภายใต้ชื่อ 'สมานการค้า'
พลพิพัฒน์ สมานสิริกุล ผู้สืบทอดธุรกิจกาแฟโบราณคนปัจจุบัน บอกถึงความต้องการว่า หากเทคโนโลยีสามารถช่วยยกระดับกาแฟโบราณ ให้มีความทันสมัย สามารถผลิตเมล็ดกาแฟได้เป็นจำนวนมากโดยยังคงคุณภาพความสะอาดไว้ได้ ก็เป็นเรื่องที่น่าสนใจ
“เราต้องการผลิตเมล็ดกาแฟสดเพิ่มขึ้นเป็นเท่าตัว จากความต้องการของลูกค้ามีมากจนทำไม่ทัน หากมีเทคโนโลยี หรือเครื่องจักรที่จะสามารถเข้ามาทดแทนแรงงานคน ทำให้ขั้นตอนการผลิตได้มาตรฐาน สะอาด แต่แน่นอนการลงทุนเพิ่มก็เป็นเรื่องที่ต้องให้ความสำคัญ”
นอกจากนี้ยังมีเจ้าของธุรกิจโฮมสเตย์ รีสอร์ท ที่สนใจทำธุรกิจอี-มาร์เก็ตติ้ง เปิดช่องทางการติดต่อกับรีสอร์ท และโฮมสเตย์ที่พักได้โดยตรง ไม่ต้องผ่านทัวร์ โดยมองว่าช่องทางการทำตลาดผ่านเว็บไซต์ ใช้ต้นทุนต่ำ และไม่มีนายหน้ามาคอยหักค่าหัวคิว
ผู้บริหารศูนย์บริหารจัดการเทคโนโลยีเปรยว่า อีกไม่นานจะได้เห็นตลาดน้ำออนไลน์ ภายใต้ชื่อ อัมพวาดอทคอม ภายใต้การสนับสนุนของ เขตอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์ประเทศไทย หรือ ซอฟต์แวร์ พาร์ค ที่พร้อมจะเริ่มต้น ฝึกอบรมธุรกิจ อี-คอมเมิร์ส และมั่นใจว่าโมเดลการนำเทคโนโลยีลงสู่ชุมชนนี้จะสามารถขยับขยายไปยังสถานที่ท่องเที่ยว ในชุมชนอื่นๆ ต่อไป
เพราะฉะนั้น ไม่ต้องแปลกใจถ้าไปอัมพวาแล้วไม่เห็นร้านสะดวกซื้อ หรือเชนร้านไก่ทอดอเมริกัน พิซซ่า แฮมเบอร์เกอร์ และไอศกรีม ต่างจากแหล่งท่องเที่ยวอื่นๆ ที่เมื่อได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยวแล้ว บรรดาร้านค้ารายใหญ่จะเข้าไปจับจองแย่งชิงพื้นที่ค้าขายกับชาวบ้าน
“ตลาดน้ำเป็นเมืองท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ นักท่องเที่ยวเดินทางมากว่าปีละ 5 แสนคน ทำรายได้เพิ่มสูงขึ้นกว่า 100 ล้านบาทต่อปี หากกลไกเศรษฐกิจ สร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนได้ ชาวบ้านสามารถสร้างมูลค่าจากสินค้าและที่พักได้มากกว่า ก็ไม่จำเป็นต้องเปิดช่องให้ธุรกิจสะดวกซื้อมาแย่งชาวบ้านกิน” นายกเทศมนตรีเทศบาลตำบลอัมพวา ยืนยัน
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น